Jak sporządzić testament?

Osoby, które nie chcą aby po ich śmierci doszło do dziedziczenia ustawowego (zgodnie z art. 931 – 940 kc) mogą sporządzić testament i rozporządzić własnym majątkiem w sposób im odpowiadający.
Testament może zawierać rozrządzenia tylko jednego spadkodawcy (nie może zawierać woli kilku osób). Spadkodawca może w każdej chwili odwołać zarówno cały testament, jak i jego poszczególne postanowienia. Sporządzić i odwołać testament może tylko osoba mająca pełną zdolność do czynności prawnych. Testamentu nie można sporządzić ani odwołać przez przedstawiciela.
Spadkodawca może sporządzić testament w ten sposób, że napisze go w całości pismem ręcznym, podpisze i opatrzy datą. Cały testament musi być sporządzony odręcznie, nie można go napisać na komputerze, a później wydrukować i podpisać.

Testament może być sporządzony również w formie aktu notarialnego. W tym celu należy udać się do notariusza, który sporządzi właściwy dokument.
Zgodnie z art. 951 kc spadkodawca może sporządzić testament także w ten sposób, że w obecności dwóch świadków oświadczy swoją ostatnią wolę ustnie wobec wójta (burmistrza, prezydenta miasta), starosty, marszałka województwa, sekretarza powiatu albo gminy lub kierownika urzędu stanu cywilnego. Oświadczenie spadkodawcy spisuje się w protokole z podaniem daty jego sporządzenia. Protokół odczytuje się spadkodawcy w obecności świadków. Protokół powinien być podpisany przez spadkodawcę, przez osobę, wobec której wola została oświadczona, oraz przez świadków. Jeżeli spadkodawca nie może podpisać protokołu, to należy zaznaczyć w protokole ze wskazaniem przyczyny braku podpisu. Osoby głuche lub nieme nie mogą sporządzić testamentu w sposób przewidziany w artykule niniejszym.

Oprócz testamentów zwykłych wymienionych powyżej istnieją również testamenty szczególne, które mogą być sporządzone w wyjątkowych sytuacjach.
Jeżeli istnieje obawa rychłej śmierci spadkodawcy albo jeżeli wskutek szczególnych okoliczności zachowanie zwykłej formy testamentu jest niemożliwe lub bardzo utrudnione, spadkodawca może oświadczyć ostatnią wolę ustnie przy jednoczesnej obecności co najmniej trzech świadków (testament ustny).
Podczas podróży na polskim statku morskim lub powietrznym można sporządzić testament przed dowódcą statku lub jego zastępcą w ten sposób, że spadkodawca oświadcza swą wolę dowódcy statku lub jego zastępcy w obecności dwóch świadków; dowódca statku lub jego zastępca spisuje wolę spadkodawcy, podając datę jej spisania, i pismo to w obecności świadków odczytuje spadkodawcy, po czym pismo podpisują spadkodawca, świadkowie oraz dowódca statku lub jego zastępca. Jeżeli spadkodawca nie może podpisać pisma, należy w piśmie podać przyczynę braku podpisu spadkodawcy.

Należy pamiętać, iż nie może być świadkiem przy sporządzaniu testamentu:
1) kto nie ma pełnej zdolności do czynności prawnych;
2) niewidomy, głuchy lub niemy;
3) kto nie może czytać i pisać;
4) kto nie włada językiem, w którym spadkodawca sporządza testament;
5) skazany prawomocnie wyrokiem sądowym za fałszywe zeznania;

Nie może być świadkiem przy sporządzaniu testamentu osoba, dla której w testamencie została przewidziana jakakolwiek korzyść. Nie mogą być również świadkami: małżonek tej osoby, jej krewni lub powinowaci pierwszego i drugiego stopnia oraz osoby pozostające z nią w stosunku przysposobienia.
Mimo pozostawienia testamentu, zgodnie z art. 991 kc zstępnym, małżonkowi oraz rodzicom spadkodawcy, którzy byliby powołani do spadku z ustawy, należą się, jeżeli uprawniony jest trwale niezdolny do pracy albo jeżeli zstępny uprawniony jest małoletni – dwie trzecie wartości udziału spadkowego, który by mu przypadał przy dziedziczeniu ustawowym, w innych zaś wypadkach – połowa wartości tego udziału (zachowek).

Aby pozbawić krewnego prawa do zachowku należy go wydziedziczyć.

W myśl art. 1008 kc spadkodawca może w testamencie pozbawić zstępnych, małżonka i rodziców zachowku (wydziedziczenie), jeżeli uprawniony do zachowku:
1) wbrew woli spadkodawcy postępuje uporczywie w sposób sprzeczny z zasadami współżycia społecznego;
2) dopuścił się względem spadkodawcy albo jednej z najbliższych mu osób umyślnego przestępstwa przeciwko życiu, zdrowiu lub wolności albo rażącej obrazy czci;
3) uporczywie nie dopełnia względem spadkodawcy obowiązków rodzinnych.
Przyczyna wydziedziczenia uprawnionego do zachowku powinna wynikać z treści testamentu.

FAQ

Czy można jednocześnie przyjąć spadek z testamentu a odrzucić go z ustawy?

Tak, można jednocześnie przyjąć spadek z testamentu, a odrzucić spadek ustawowy. W polskim prawie spadkowym istnieje możliwość przyjęcia spadku na podstawie testamentu, nawet jeśli w danym przypadku istnieją także inne podstawy do dziedziczenia, takie jak ustawa.

Przyjęcie spadku z testamentu oznacza, że osoba dziedziczy na podstawie woli zmarłego, wyrażonej w testamencie. Odrzucenie spadku z ustawy oznacza, że dana osoba rezygnuje z dziedziczenia na podstawie przepisów prawa cywilnego, które określają krąg spadkobierców ustawowych.

Czy można dziedziczyć z testamentu i ustawy jednocześnie?

Tak, można dziedziczyć zarówno na podstawie testamentu, jak i ustawy jednocześnie, jednak w praktyce zazwyczaj jedno z tych źródeł będzie miało pierwszeństwo. W polskim prawie spadkowym obowiązuje zasada, że testator ma prawo do rozporządzania swoim majątkiem w testamencie, a więc może wyznaczyć konkretne osoby jako spadkobierców.

Jeśli testament nie obejmuje całego majątku lub niektóre składniki majątku nie zostały w nim ujęte, to pozostała część majątku może być dziedziczona na podstawie przepisów ustawowych. W takiej sytuacji dziedziczenie odbywa się zgodnie z ustawą, a osoby, które nie zostały ujęte w testamencie, mogą dziedziczyć na podstawie przepisów Kodeksu cywilnego.

Co ma pierwszeństwo – dziedziczenie ustawowe czy testamentowe?

W polskim prawie spadkowym dziedziczenie testamentowe ma pierwszeństwo przed dziedziczeniem ustawowym. Oznacza to, że jeśli zmarły pozostawił ważny testament, to jego zapisy będą miały decydujące znaczenie dla podziału majątku. W przypadku braku testamentu, spadek dziedziczony jest według zasad dziedziczenia ustawowego, które określają, kto i w jakiej kolejności ma prawo do spadku.

Czy można zrzec się spadku gdy minął termin na odrzucenie spadku?

Termin na odrzucenie spadku wynosi sześć miesięcy od momentu, w którym spadkobierca dowiedział się o swoim powołaniu do spadku. Jeśli ten termin minął, spadkobierca nie może już zrzec się spadku w sposób formalny, ponieważ odrzucenie spadku po upływie tego terminu nie jest możliwe.