Komu przysługuje zachowek?

Zachowek jest to roszczenie pieniężne, jakiego mogą żądać uprawnieni do zachowku, w stosunku do spadkobierców, a także w stosunku do osób obdarowanych przez spadkodawcę przed śmiercią. Osoba uprawniona nie może więc żądać wydania jakiejkolwiek rzeczy należącej do spadku.

Zachowek należy się zstępnym, małżonkowi oraz rodzicom spadkodawcy, którzy byliby powołani do spadku na podstawie ustawy, to jest wedle ogólnych reguł dziedziczenia wynikających z Kodeksu cywilnego. Zstępni to kolejni potomkowie tej samej osoby np. dziecko, wnuk.

Nie ma prawa do zachowku małżonek spadkodawcy który w chwili jego śmierci pozostawał z nim w separacji orzeczonej przez sąd, gdyż taki małżonek nie dziedziczy z mocy ustawy, mimo że pozostawał w związku małżeńskim ze spadkodawcą (art. 935¹ KC). Tym bardziej nie ma prawa do zachowku były małżonek ani osoba, która pozostawała ze spadkodawcą w konkubinacie.

Ponadto, małżonek jest wyłączony od dziedziczenia, jeżeli spadkodawca wystąpił o orzeczenie rozwodu lub separacji z jego winy, a żądanie to było uzasadnione.

Rodzice spadkodawcy mogą żądać zachowku gdy spadkodawca nie ma zstępnych. Rodzice mogą być uprawnieni do zachowku samodzielnie lub wspólnie z małżonkiem spadkodawcy.

Roszczenie o zachowek przysługuje tylko tym, którzy w konkretnym stanie faktycznym odziedziczyliby spadek z mocy ustawy.
Wysokość należnego zachowku opiewa zasadniczo na połowę wartości udziału spadkowego jaki by przypadał uprawnionemu przy dziedziczeniu ustawowym.

Jeżeli natomiast uprawniony do zachowku jest trwale niezdolny do pracy albo jest małoletni, wówczas zachowek wynosi dwie trzecie wartości udziału spadkowego.

Roszczenie o zachowek przysługuje wówczas, gdy osoba uprawniona nie otrzymała należnej jej części majątku spadkowego czy to w drodze dziedziczenia, czy to w postaci zapisu, czy też poprzez uczynioną przez spadkodawcę i zaliczaną do spadku darowiznę.

Jeśli jednak osoby uprawnione do zachowku, w wyniku dziedziczenia, zapisu lub uczynionej przez spadkodawcę darowizny, nie uzyskały całości należnego im zachowku, wówczas przysługuje im roszczenie o jego uzupełnienie.

Do zapłaty zachowku zobowiązani są w pierwszej kolejności spadkobiercy, którzy odziedziczyli spadek. Zachowku można dochodzić również od osób, na których rzecz spadkodawca poczynił darowizny doliczane do spadku.

Jeżeli osoba obowiązana do zapłaty zachowku, nie chce zapłacić należnej sumy dobrowolnie, wówczas należy skierować do sądu pozew o zapłatę kwoty stanowiącej wartość należnego zachowku.

Roszczenie uprawnionego z tytułu zachowku przedawnia się z upływem lat pięciu od ogłoszenia testamentu, przy czym roszczenie przeciwko osobie obowiązanej do uzupełnienia zachowku z tytułu otrzymanych od spadkodawcy zapisu windykacyjnego lub darowizny przedawnia się z upływem lat pięciu od otwarcia spadku.